अनुप सिं सुवाल
नेवाः राजनीतिक महागुथि
राजनीतिक ह्यूपाः युवाया सकृयतां सम्भव जू, विश्व इतिहासं प्रमाणित यानाच्वंगु दु । सीदयेक सन् २०२४ य् केन्याय् शुरू जूगु जेन जेड आन्दोलन विश्वन्यंकं न्ह्यानाच्वंगु खनेदु । विल मोर्टेन्सनं नोभेम्वर २०२५ या एटलेन्टिक काउन्सिलय् च्वयातःकथं थौंतक विश्वय् न्हय्गू तःधंगु आन्दोलनं सत्ता हिलेत सफल जुइधुंकूगु खनेदु । केन्याय् कर वृद्धिया विरूद्ध युवात सडकय् कुहाँ वल । मोरोक्कोय् सेप्टेम्बरय् सरकारं सार्वजनिक ज्याय् बजेट फ्यायेगु पलेसा २०३० य् जुइगु विश्वकपय् फ्याःगु विरोधय् युवात सडकय् कुहाँ वल । वंगु अक्टुवरय् माडागास्करय् सरकारं लः व बिजुली आपूर्ति यायेमफूगु विरोधय् युवा प्रदर्शन जुल । एम्नेस्टि इन्टरनेशनलयाकथं मलेसिया, इन्डोनेसिया, पेरूइ नं जेन-जेड पुस्ता स्वतन्त्रताया लागिं सडकय् प्रदर्शन यानाच्वंगु दु । थ्व धलखय् नेपाल नं दुथ्याः ।
देसय् वंगु भाद्रया २३ व २४ गते जेन जेड पुस्तां विरोध ब्वल । थ्व ब्वज्याया त्वहलय् देसय् तःधंगु धनजनया क्षति जुल । थ्व विरोध ब्वज्याया सतहलय् खनेदूगु मूलकारण देसया राजनीतिक व्यवस्था व राजनीतिकःमिपिनि भ्रष्ट आचरण प्रतिया रोष खत । युवाया सामाजिक व राजनीतिक विद्रोहया लहरय् उमिगु पर्दापन डिजिटल परिचालनं खनेदु । उमिगु डिजिटल कृयाकलाप स्वयेबलय् उमिसं छुं मूर्त परिवर्तन प्राप्त यायेत संघर्ष यानाच्वंगु संकेत याइ। प्रायः युवातय्के ब्वलनाच्वंगु सामाजिक चिन्ता, डिजिटल जटिलता, राजनीतिक निराशा व पहिचानया विखण्डनं उमित क्रुद्ध याःगु खनेदु । थ्व रोष प्रकट सामाजिक सांस्कृतिक, मनोवैज्ञानिक व प्राविधिक हिउपाःया अभिसरण खः । थन जेन-जेड प्रदर्शन लिपा ब्वलंगु राजनैतिक अवस्थां नेवाः राजनीतिइ लाकीगु लिच्वःया चर्चा जूगु दु ।
युवापुस्ताया थ्व विरोध शैली सामान्यतया क्वय् न्ह्यब्वयागु संकटपाखे संकेत याइ ।
१. युवा पुस्ताय् राज्य व्यवस्था प्रति निराशा – युवा पुस्ता राज्यया सुस्त गतिशील नीति, राजनीतिक अस्थीरता, विश्वव्यापी संकटं ब्वलंकूगु कुण्ठां प्रभावित जुयाः निराश जुयाच्वंगु खनेदु ।
२. डिजिटल गतियात संस्थागत शक्तिइ हिलेगु अपेक्षा – अत्याधिक डिजिटल अन्तरक्रिया व एल्गोरिडमिक समाधानया कारणं युवा पुस्ता डिजिटल रूपं त्यानुयाच्वंगु दु । उमिगु सक्रियता वास्तविक संसारय् म्ह्वः जुयाच्वंगु दु । विकेन्द्रीकृत, नेताहीन व प्रायः भाइरल जुइगु इच्छां युवा जमात अनलाइनय् अत्याधिक सक्रिय जुइगु प्रवृति ब्वलनाच्वंगु खनेदु । युवाया थ्व प्रवृतियात दीर्घकालीन राजनीतिक व विधायकि सुधारय् हिलेत थाकुयाच्वंगु दु ।
३. एकता कायम यायेत थाकुयाच्वंगु – डिजिटल युगया नेताहीन पुचलय् उत्तरदायी नेतृत्वया अभाव, सामाजिक सञ्जालं संचालित आन्दोलन खण्डित जुयाच्वंगु अवस्था, एकीकृत व स्थिर एजेण्डाया अभावया प्रवृत्ति हावी जुयाच्वंगु दु । थुकिं जेन-जेड प्रदर्शनय् क्वब्वानाच्वंपिनि दथुइ एकता कायम यायेगु सम्भाव्यता म्ह्वः जुजुं वनाच्वंगु दु ।
युवा जमातय् ब्वलनाच्वंगु थ्वज्वःगु मानसिक परिवेशसय् छुं मेगु तत्वशक्तिं उमित दिग्भ्रमय् तइगु स्वाभाविक खः । वंगु जेन-जेड प्रदर्शनय् आपालं मुद्दाया लागिं सकरात्मक सः थ्वःगु तायेदत । विरोध प्रदर्शनय् थ्वःगु सः मध्ये विद्यमान राजनीतिक व्यवस्थायात तच्वकं हाथ्या ब्यूगु छुं नारा नं थ्वःगु दु, व थुकथं जुल –
- संघीयता खारेजी
- प्रदेश खारेजी
- हिन्दु राष्ट्र घोषणा
- जुजुया पुनर्स्थापना
- गणतन्त्रया अन्त्य
- जातीय समानुपातिक प्रतिनिधित्व व्यवस्थाया अन्त्य
- राष्ट्रिय सभाया खारेजी
- संविधान खारेज यानाः न्हूगु संविधान लेखन
छुं लोकतन्त्र विरोधी शक्तिं देसय् गणतन्त्र नीस्वंगु निगू दशक लिपा जूगु आपालं सकरात्मक विकासयात किचलय् गाकाः देशयात पश्चागामी लँपुइ यंकेगु दुष्प्रयास यानाच्वंगु यच्चुक सीदु । थन ब्वलनाच्वंगु थ्व अवस्थां नेवाः अग्रजपिंसं नेवाः मुक्तिया लागिं इतिहासय् यानाथकूगु बलिदान योगदान खतराय् लायेफु । उकुन्हुया विरोध् ब्वज्याय् नेवाः लागाया सांस्कृतिक ऐतिहासिक सम्पदा तकं नष्ट जूगु दु । सीमित ल्याखय् दुपिं नेवाः राजनीतिकःमिया धनजनया क्षति जूगु दु । । विद्यमान थ्व अवस्थाय् नेवाः समाजया मूल सरोकार नेवाः लागाया शासन पद्धती स्पष्ट नेवाः पहुँच व संघीय शासन पद्धती समानुपातिक प्रतिनिधित्व खः । थ्व परिपेक्षय् नेवाः राजनीतिक महागुथिया ग्वसालय् वंगु नेसं ११४५ कछलाथ्व ६ कुन्हु नेवाः विद्वानपिं व राजनीतिकःमिपिनि दथुइ छगू वृहद सहलह मुँज्यां जुल । उगु मुँज्याय् क्वय् न्ह्यथनागु मूलविषयय् सहलह ब्याकूगु खः ।
क. नेवाः लागाया शुरक्षा ।
ख. लोकतान्त्रिक गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता, संघीयताया रक्षाया लागिं नेवाः एकबद्धता ।
ग. आः जुइगु चुनावय् नेवाः उम्मेदवारपिं निर्वाचित याकेत नेवाः समाजया च्यूताः व नेतृत्वदायी भूमिका।
सहलह मुँज्यां क्वय् न्ह्यथनागु छुं ज्या उघ्रिमय् न्ह्याकेमाःगु वाःचायेकूगु दु ।
क. विद्यमान राजनीतिक वातावरणय् नेवाः लागा व थीथी नेवाः मुक्तिया आन्दोलनं प्राप्त जूगु अधिकारया रक्षा यासें मेगु अधिकारया लागिं संघर्ष यायेत अन्तरपार्टी व राजनीतिकःमिया सञ्जाल दयेकेगु ।
ख. नेवाः लागाय् निर्वाचनया माध्यमं नेवाः भावनाया विपरितपिं जन प्रतिनिधि त्याइगु परम्परायात त्वाःथलेत छगू निर्वाचन क्षेत्र – छम्ह जक नेवाः उम्मेदवार दयेकेत सम्भावना व कार्यनीतिया अध्ययन ज्याय् तीब्रता हयेगु ।
थुलि ज्या यायेत नेवाः राजनीतिक महागुथिं संयोजन यानाच्वंगु जुल । थ्व ज्या मुक्कं नेवाःया अधिकार व मुक्तिलिसे स्वानाच्वंगु जूगुलिं सकल नेवां मंकाःज्याःसा जक सफल जुइ, नुगः सकस्यां क्वसायेमा ।
२०२५ नोभेम्बर ०७
(नेपालभाषा टाइम्सया नेसं ११४६, कछलागा ५य् पिदंगु च्वसुपाखें ल्ह्यया)
